Đồng bằng Sông Cửu Long nói chung và Kiên Giang nói riêng đang đối mặt với đợt hạn hán, xâm nhập mặn khắc nghiệt, do đó người dân cần có giải pháp tiết kiệm nước ngọt trong sản xuất nông nghiệp khi tình hình hạn hán, xâm nhập mặn ngày càng trở nên gay gắt.
Hiện tại nhiều nông dân ĐBSCL dựa vào trữ lượng nước ngọt tại các sông chính và nguồn nước ngầm canh tác để vượt qua mùa khô hạn và xâm nhập mặn. Việc bơm nước sử dụng trên các sông, kênh rạch và nước ngầm hiện không và khó được kiểm soát ở ĐBSCL kết hợp việc sử dụng nguồn nước ngọt lãng phí hiện nay đã gây ra tình trạng thiếu hụt nước ngọt vào những tháng mùa khô. Với các biện pháp thực hành sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, sáng tạo và bền vững, chúng ta hoàn toàn có thể bảo tồn nước trong sản xuất nông nghiệp và đảm bảo không thiếu nước cho cả sản xuất và sinh hoạt. Ví dụ, tưới nhỏ giọt, thu giữ và lưu trữ nước, tối ưu hóa thời gian tưới, tưới thấm, sử dụng phân hữu cơ và lớp phủ, thực hành nông nghiệp chính xác sử dụng cảm biến và áp dụng công nghệ thông minh,… có thể giúp nông dân tối ưu hóa việc sử dụng nước, tránh lãng phí, giảm chất thải và tăng hiệu quả.
1. Lập kế hoạch chi tiết cho việc tưới
Quản lý nước thông minh không chỉ là vấn đề nước được cung cấp như thế nào mà còn là khi nào cần tưới, tần suất tưới như thế nào và là tưới bao nhiêu để tiết kiệm và hiệu quả.
Để tránh tưới quá nhiều hoặc quá ít nước cho cây trồng, nông dân theo dõi cẩn thận dự báo thời tiết, cũng như độ ẩm của đất và cây trồng, đồng thời điều chỉnh lịch tưới cho phù hợp với điều kiện hiện tại. Có thể tưới nước vào ban đêm để làm chậm quá trình bốc hơi, cho phép nước thấm xuống đất và bổ sung mực nước ngầm. do đó, nông hộ cần phải lập kế hoạch tưới bài bản để sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả
2. Áp dụng phương pháp tưới nhỏ giọt
Hệ thống tưới nhỏ giọt cung cấp nước trực tiếp đến rễ cây, làm giảm sự bốc hơi xảy ra với hệ thống tưới phun. Có thể sử dụng bộ hẹn giờ để lên lịch tưới nước vào những thời điểm mát mẻ trong ngày, giúp giảm thiểu tình trạng thất thoát nước hơn nữa. Tưới nhỏ giọt cho cây trồng được lắp đặt đúng cách có thể tiết kiệm nước nhiều hơn tới 80% so với tưới thông thường và thậm chí có thể góp phần tăng năng suất cây trồng.
Hệ thống tưới nhỏ giọt được áp dụng trên nhóm rau màu
Tưới nhỏ giọt là một phương pháp tưới hiệu quả và tiết kiệm, nếu như tưới phun mưa chỉ có hiệu suất 65-75%, thì tưới nhỏ giọt có hiệu suất trên 90% trong việc cho phép cây sử dụng lượng nước được tưới. Đồng thời, làm giảm dòng chảy và sự bốc hơi. Tưới nhỏ giọt áp dụng nước từ từ vào vùng rễ cây nơi cần thiết nhất, giúp giảm sự rò rỉ nước và chất dinh dưỡng dưới vùng rễ.
3. Chăn thả luân phiên
Chăn thả luân phiên là một quá trình trong đó vật nuôi được di chuyển giữa các cánh đồng để giúp thúc đẩy việc tái sinh đồng cỏ. Quản lý chăn thả tốt làm tăng khả năng hấp thụ nước của đồng ruộng và giảm lượng nước chảy tràn, làm cho đồng cỏ có khả năng chịu hạn tốt hơn. Chất hữu cơ trong đất tăng lên và lớp phủ thức ăn thô xanh tốt hơn cũng là những lợi ích tiết kiệm nước của việc chăn thả luân phiên.
4. Sử dụng phân hữu cơ và lớp phủ nông nghiệp
Phân hữu cơ hoặc chất hữu cơ phân hủy được sử dụng làm phân bón đã được chứng minh là có tác dụng cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước. Lớp phủ là vật liệu trải trên mặt đất để bảo tồn độ ẩm. Lớp phủ làm từ vật liệu hữu cơ như rơm rạ hoặc dăm gỗ sẽ phân hủy thành phân trộn, làm tăng thêm khả năng giữ nước của đất, giữ được nhiều nước hơn trong đất vào mùa khô. Nông dân cũng có thể sử dụng màng phủ nông nghiệp để ngăn chặn cỏ dại và giảm sự bốc hơi nước, giúp tiết kiệm nước trong mùa khô hạn
5. Sử dụng công nghệ Internet of Things để tối ưu hóa tưới
Với công nghệ Internet of Things sẽ cho giải pháp tưới nước vào thời điểm nào là tốt nhất? không phải ngày nào cũng vào cùng một thời điểm như bạn nghĩ. Internet of Things đang bắt đầu thâm nhập vào lĩnh vực nông nghiệp. Cảm biến đất có thể theo dõi mực nước và tình trạng đất từ xa, thậm chí kiểm soát việc tưới tiêu, giảm mức độ giám sát cần thiết của con người để đạt được kết quả tốt nhất có thể trong khi vẫn tiết kiệm nước.
6. San phẳng đồng ruộng bằng tia Laser
Một trong những nguồn lãng phí nước lớn nhất là nước chảy tràn vì ruộng hoặc vườn nơi bạn trồng cây không bằng phẳng hoàn hảo nên bất kỳ nước nào không ngấm vào đất sẽ lập tức chảy đi. San lấp mặt bằng bằng tia laser làm giảm hoặc thậm chí loại bỏ vấn đề dòng chảy bằng cách sử dụng tia laser và các công cụ khác để làm cho cánh đồng bằng phẳng hoàn hảo trước khi trồng cây, giảm dòng chảy, ngăn ngừa lãng phí và thúc đẩy bảo tồn nước hiệu quả
7. Xô nhỏ giọt trọng lực
Đây có thể không phải là một công cụ hữu ích cho các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp lớn. Nhưng đối với những nông hộ sản xuất nhỏ, đang trồng vườn sau nhà và muốn tiết kiệm nước thì đây là một phương pháp hiệu quả. Tất cả những gì bạn cần là một chiếc cal 20 – 30 lít có nắp, một mũi khoan và một số ống nhựa vinyl hoặc polyetylen. Nâng xô lên và cắm đầu ống xuống đất gần cây trồng của bạn. Trọng lực sẽ làm việc đó cho bạn. Bạn sẽ không bao giờ phải lo lắng về việc tưới quá nhiều nước vì đất sẽ ngừng hấp thụ nước sau khi bão hòa.
8. Tưới thấm
Tưới thấm, quá trình này dẫn nước vào các mương không có lớp lót và cho phép nước thấm vào đất, đồng thời ngăn chặn chất thải bằng cách hạn chế dòng nước chảy vào các mương đó. Đó là một kỹ thuật rất đơn giản và có thể dễ dàng nâng cấp bằng cách kết hợp các cảm biến IoT trong đất và các cổng từ xa hoặc cổng tự động trong mỗi đường ống, phương pháp này giúp tiết kiệm nước rất hiệu quả.
9. Thu trữ nước Mưa
Thu nước mưa là thu nước mưa chảy tràn từ một công trình hoặc bề mặt không thấm nước khác để lưu trữ để sử dụng sau này. Theo truyền thống, việc này liên quan đến việc thu mưa từ mái nhà. Mưa sẽ tích tụ trong các máng xối dẫn nước vào ống dẫn nước và sau đó vào một loại bể chứa nào đó. Hệ thống thu gom nước mưa có thể đơn giản như thu nước mưa vào thùng chứa nước mưa hoặc phức tạp như thu nước mưa vào các bể chứa lớn để cung cấp cho toàn bộ nhu cầu của hộ gia đình bạn.
Nhiều trang trại dựa vào nước thành phố hoặc giếng (nước ngầm), trong khi một số trang trại đã xây dựng ao riêng để thu và lưu trữ lượng mưa để sử dụng quanh năm. Các ao được quản lý đúng cách cũng có thể tạo ra môi trường sống cho động vật hoang dã địa phương. Với kỹ thuật đơn giản nhưng hiệu quả này, nông dân có thể tích trữ nước mưa dư thừa để sử dụng tiếp. Do đó, nông dân không chỉ có thể đảm bảo đủ nước trong suốt vụ nuôi mà còn có thể bổ sung mực nước ngầm một cách hiệu quả để đối phó với tình trạng khan hiếm nguồn nước ngọt như hiện nay. Phương pháp này có thể áp dụng nhiều nơi, ở những vùng thường xuyên và có nguy cơ bị hạn hán, xâm nhập mặn, nơi lượng mưa nhiều để hỗ trợ việc bổ sung nước ngầm và sử dụng vào mùa khô./.
TS. Lê Văn Dũng
