Đứng trước những thách thức trong việc tìm giải pháp thay thế kháng sinh thì lựa chọn các loại thảo dược an toàn, dễ kiếm, tiết kiệm chi phí và hiệu quả luôn được ưu tiên. Dưới đây là một số thảo dược có thể sử dụng hiệu quả trong điều trị một số bệnh cho thủy sản.
Thuốc KN-04-12
Thành phần thuốc gồm các cây thuốc có kháng sinh thực vật (tỏi, sài đất, nhọ nồi, cỏ sữa, chó đẻ răng cưa…), vitamin và một số vi lượng khác. Thuốc được nghiền thành bột, có mùi đặc trưng; có tác dụng phòng trị bệnh nhiễm khuẩn (xuất huyết đốm đỏ, thối mang, viêm ruột của thủy sản nuôi lồng bè).
* Cỏ mực (Eclipta alba Hassk)
Phòng trị bệnh xuất huyết, viêm ruột đạt kết quả tốt trên cá. Kết quả thử tác dụng của các cao tách chiết thảo dược từ cỏ cỏ mực có tác dụng với 3 vi khuẩn (V. harveyi, V. alginolyticus và A. hydrophila).
* Chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L.)
Có tác dụng kháng sinh đối với vi khuẩn (Aeromonas hydrophyla, Edwasdsiella tarda) gây bệnh hoại tử ở cá trê, vòng kháng khuẩn 11 – 20 mm.
Liều dùng: Cá giống: 4g thuốc/kg cá/ngày; cá thịt: 2g thuốc/kg cá/ngày; thuốc được trộn với thức ăn nấu chín để nguội.
Phòng bệnh: trước mùa xuất hiện bệnh (mùa xuân, mùa thu) cho cá ăn 1 đợt 3 ngày liên tục. Trong mùa bệnh cứ 30 – 45 ngày cho cá ăn một đợt. Chữa bệnh cho cá ăn 6 – 10 ngày liên tục.
Thuốc chữa bệnh cá – VTS1-C
Thành phần gồm tinh dầu các cây thuốc có tác dụng diệt khuẩn. Chuyên trị các bệnh xuất huyết, thối mang, hoại tử (đốm trắng) nội tạng và viêm ruột của cá nuôi lồng bè, cá nuôi tăng sản và cá bố mẹ.
Phòng bệnh: Trước mùa xuất hiện bệnh (mùa xuân, mùa thu) cho cá ăn một đợt 3 ngày liên tục. Trong mùa bệnh, cứ 30 – 45 ngày cho ăn một đợt. Chữa bệnh: Cho cá ăn liên tục 6 – 10 ngày.
Cách dùng: Liều dùng 0,1 – 0,2g/kg cá/ngày. Trộn 100g thuốc với 20kg thức ăn tinh (5g thuốc/kg thức ăn) cho 500 – 1.000 kg cá ăn/ngày. Có thể dùng dầu mực (10g/kg thức ăn) bao thức ăn và thuốc.
Thuốc chữa bệnh tôm – VTS1-T
Thành phần gồm tinh dầu các cây thuốc có tác dụng diệt khuẩn. Chuyên trị các bệnh ăn mòn vỏ kitin, viêm ruột và phân trắng của tôm nuôi bán thâm canh và thâm canh.
Liều dùng: Sử dụng 0,2g kg tôm/ngày. Trộn 100g thuốc với 10kg thức ăn (10g thuốc/kg thức ăn) cho 500 kg tôm ăn/ngày. Có thể dùng dầu mực (10g/kg thức ăn) bao thức ăn và thuốc.
Thuốc EKAVARINE
Thuốc gồm 10% tinh dầu thực vật sản xuất bằng công nghệ nano. Chuyên trị các bệnh nhiễm khuẩn: viêm ruột, xuất huyết và đốm trắng gan thận của cá nuôi thâm canh. Các bệnh ăn mòn vỏ kitin, bệnh viêm ruột, bệnh hoại tử gan tụy cấp và bệnh phân trắng của tôm nuôi bán thâm canh và thâm canh.
Cách dùng: Tắm 100 – 250 ml/m3 hoặc ngâm 10ml/m3/ giờ; hoặc trộn 5ml thuốc/kg thức ăn, cho 50 kg cá tôm ăn/ngày.
Phòng bệnh: Hàng tháng cho cá tôm ăn một đợt 3 ngày liên tục; hoặc ngâm cho cá 1 đợt. Chữa bệnh: Cho cá ăn liên tục 6 – 10 ngày đến khi khỏi bệnh.
Cây xuyên tâm liên (Andrographus panicullata (Burmif. f))
Dùng trị bệnh viêm ruột cho cá trắm. Dùng toàn cây xuyên tâm liên khô 1kg hay 1,5kg cây tươi cho 50 kg cá ăn một lần trong ngày ăn liên tục 5 – 7 ngày.
Cây xoan (Melia azedarach L.)
Để phòng trị bệnh cho cá thường dùng cành lá xoan bón lót xuống ao với số lượng 0,3kg/m3 trước khi thả cá vào ương 3 ngày có thể phòng và trị ký sinh trùng thuộc ngành nguyên sinh động vật như Trichodina, Cryptobia, ký sinh trên cá hương, cá giống. Bón 0,4 – 0,5kg/m3 trị bệnh Lernaosis.
Cây cau (Areca catechu L.)
Dùng hạt cau tẩy giun tròn (Spinitectus clariasi) ký sinh trong ruột cá trê.
Liều dùng: 4g hạt cau/kg cá/ngày. Ăn liên tục trong 3 ngày.
Trị bệnh sán dây Bothriocephalus gowkongensis ký sinh trong ruột cá trắm cỏ (Ctepharyngodon idellus). Liều dùng: 1g hạt cau/ kg thức ăn cho ăn liên tục trong 7 ngày. (theo Bùi Quang Tề, 1985).
Cây keo giậu (Leucaena glauca Benth)
(Theo Bùi Quang Tề, 1984) thí nghiệm tẩy giun trong ruột và dạ dày cho cá trê đen, liều lượng 2g bột hạt keo khô/kg cá/ngày và cho ăn 3 ngày liên tục, kết quả tẩy được iun trong ruột và dạ dày cho cá trê đen.
Cây trâm bầu (Combretum quadrangulare)
Hạt cây trâm bầu có nhiều tinh dầu (12%), tanan, axit axalic, canxi và các axit béo palmitic, linoleic. Vỏ lá chứa nhiều tanan, flavonoit. Hạt làm thuốc tẩy giun sán. Lá và vỏ cây cũng có tác dụng như hạt. Dùng tinh dầu bằng cách phun xuống ao, bể cá sau 12 giờ diệt sán lá đơn chủ, liều lượng 1mg/l.
Bài và ảnh: Lê Tâm
Biên tập: Lê Giang
